Topsporters bevinden zich vaak in een uitdagende omgeving waar constante prestatie, competitie en publieke aandacht aan de orde van de dag zijn. Dit kan leiden tot een hoge mate van stress, angst en soms zelfs depressie. De mentale gezondheid van topsporters is vaak onderbelicht. Topsporters worden gezien als onoverwinnelijke figuren, maar hun mentale welzijn wordt vaak verwaarloosd. Er is een groeiend bewustzijn dat psychologische ondersteuning net zo belangrijk is als fysieke training.
Gianni Zuiverloon, die na zijn voetbalcarrière Play Mental Foundation en House of Acceleration voor sporters en high performers oprichtte, deelt deze visie. Play Mental Foundation richt zich op het verbeteren van de mentale gezondheid door middel van trainingen en workshops. Zuiverloon benadrukt dat mentale veerkracht essentieel is voor succes, zowel binnen als buiten de sport. ‘Tijdens mijn carrière heb ik zelf ervaren hoe stress en mentale druk je prestaties kunnen beïnvloeden. Het is van cruciaal belang dat mensen de tools en ondersteuning krijgen om hiermee om te gaan.’
Prestatiedruk
Mentale gesteldheid is cruciaal voor fysieke prestaties en heeft geleid tot een paradigmaverschuiving in hoe atleten zich voorbereiden op de competitie. Het gaat niet alleen om fysieke training, maar ook om het managen van prestatiedruk, het behouden van focus en zelfvertrouwen, en het omgaan met media-aandacht. Zonder de juiste mentale ondersteuning kunnen atleten gemakkelijk in mentale problemen verzeild raken. Een slechte mentale gezondheid kan directe gevolgen hebben voor hun prestaties en dat geldt ook buiten de topsport. Daarom is het cruciaal dat sporters toegang hebben tot psychologische ondersteuning om rust in hun hoofd te creëren.
Hoe belangrijk vind je mentale gezondheid ten opzichte van fysieke gezondheid, vooral voor topsporters?
Gianni Zuiverloon: ‘Mentale gezondheid is onmisbaar en staat op gelijke voet met fysieke gezondheid. Als topsporter maakt je mentale staat vaak het verschil tussen winnen en verliezen. Zonder een sterke mentale gesteldheid is het moeilijk om de constante druk van trainingen, wedstrijden en media-aandacht het hoofd te bieden.’
Wanneer werd jij je bewust van het belang van mentale gezondheid in de topsport?
Gianni: ‘Ik kwam er al heel snel achter dat als ik niet lekker in m’n vel zat, ik vaak geblesseerd raakte. Veel sporters ontdekken pas later hoe essentieel mentale kracht is. Het is vaak na een tegenslag of een periode van mindere prestaties dat het belang van mentale weerbaarheid echt duidelijk wordt.’
Hoe ging jij om met de prestatiedruk en de verwachtingen van buitenaf?
Gianni: ‘Omgaan met die druk is een uitdaging. Het vereist focus en zelfvertrouwen, en soms de hulp van een psycholoog om mentale rust te vinden. Eigenlijk is topsport helemaal niet gezond; je verwacht het uiterste van je lichaam terwijl de concurrentie heel hoog is. De clubs verwachten veel van je en daar word je voor betaald natuurlijk, maar dan nog heb je soms je twijfels of krijg je te maken met tegenslagen en politieke spelletjes die je niet kunt duiden als jonge speler. Daarom is het belangrijk om te praten en steun te zoeken, want als je mentaal niet vrij bent, kan dat je prestaties beïnvloeden. En dat geldt niet alleen voor topsport, maar ook voor het bedrijfsleven.’
Rust er nog steeds een taboe op het bespreken van mentale gezondheid in de sport?
Gianni: ‘Het doorbreken van het taboe op mentale gezondheid is een missie die veel sportorganisaties en individuen nastreven. De sportwereld, en met name de voetbalwereld, heeft lang geworsteld met de openheid over mentale gezondheid. Het uiten van gevoelens werd vaak gezien als een teken van zwakte. Echter, in een wereld vol prikkels en uitdagingen is het essentieel dat mensen leren omgaan met deze druk. Om deze reden beginnen sommige organisaties al op jonge leeftijd met het aanmoedigen van open gesprekken over mentale gezondheid. Door samen te werken met psychologen en zich te houden aan een gestructureerd programma dat we hebben ontwikkeld, wordt geprobeerd atleten zelfredzaam te maken. De vijf pijlers van dit programma zijn bewustwording, kwetsbaarheid, discipline, focus en weerbaarheid. Deze pijlers helpen individuen om te gaan met zowel de positieve als de negatieve aspecten van het leven.’
Sporten en gelukshormonen
Hoe kan sport helpen om stress te verminderen en mentaal welzijn te bevorderen?
Gianni: ‘Sport kan een krachtig middel zijn om stress te verminderen en mentaal welzijn te bevorderen. Het vrijkomen van neurotransmitters zoals dopamine en serotonine tijdens sport speelt een rol bij het reguleren van stemming, slaap en eetlust. Deze “gelukshormonen” zijn bevorderlijk voor de mentale gezondheid en kunnen helpen om een gevoel van rust en helderheid te creëren.’
Kunnen topsporters met een goede mentale gezondheid het risico op blessures verminderen?
Gianni: ‘Er is zeker een verband tussen mentale gezondheid en het risico op blessures. Sporters die mentaal sterk zijn, kunnen beter omgaan met stress en druk, wat kan leiden tot een lager risico op blessures. Een holistische benadering van de gezondheid van sporters is de sleutel tot succes. En dat geldt niet alleen voor topatleten, maar ook voor het bedrijfsleven, scholieren, en we werken ook bijvoorbeeld met gevangenen die in de re-integratiefase zitten. Zelf sport ik vier keer in de week; ik voel me daar goed bij, even uit het hoofd en lekker met mijn lichaam bezig zijn. Als je een goede balans weet te vinden in je dagelijkse leven met sporten, dan komt dat je mentale gezondheid alleen maar ten goede en zal ziekteverzuim, depressiviteit en blessures afnemen.’